Kuzey Makedonya'daki Türk Firmaları

Türkiye ile Kuzey Makedonya arasındaki ticarî ve ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine yönelik yoğun çalışmalar neticesinde ülkedeki Türk yatırımları özellikle son 10 yıllık dönemde hızla artmıştır. Makedonya Merkez Sicili 2020 yılı kayıtlarına göre ülkede ortaklarından en az biri Türk vatandaşı olan toplam 1.343 adet Türk sermayeli firma bulunmaktadır. Bu firmaların gerçekleşen ve planlanmış olan toplam yatırım tutarı 1,2 milyar Doların, toplam çalışan sayısı 5.000 kişinin üzerindedir. 

Türk firmalarının bankacılık, sigortacılık, eğitim, sağlık, inşaat, yenilenebilir enerji, tarım ve hayvancılık, gıda, tekstil ve konfeksiyon, perakende ticaret ve turizm gibi farklı sektörlerde yatırımları bulunmaktadır. Yatırımcı firmalarımız arasında Halkbank, Halk Sigorta, Cevahir Gurup, TAV Havalimanları, Sütaş, Limak İnşaat, Acıbadem-Sistina Hastanesi, Sante Plus & Avrupa Göz Hastanesi, Fimar Mermer, LC Waikiki, Koton, De Facto, Kiğılı, FLO gibi önemli markalarımız yer almaktadır. 

Türk girişimcilerinin Kuzey Makedonya’da son dönemde gerçekleştirdiği yatırımların, ülke sanayisinin gelişmesine ve istihdamın artırılmasına katkı sağlayan yatırımlar olduğu görülmektedir. Bu çerçevede, otomotiv kablo demeti üretimi sektörünün önde gelen firmalarından “Çağatay Kablo San. ve Tic. A.Ş.” 2018 yılı Haziran ayında; “Murat Ticaret Kablo Sanayi A.Ş.” ise 2019 yılı başlarında Üsküp Birinci Teknoloji ve Sanayi Geliştirme Bölgesinde faaliyet göstermeye başlamışlardır.

Otomotiv sanayisine yedek parça üreten “Pürplast Poliüretan Plastik Kimya San. ve Tic. A.Ş.”, Ekim 2019’da Teknoloji ve Sanayi Bölgeleri Müdürlüğü’yle 5 milyon Avro değerinde bir yatırım sözleşmesi imzalamıştır. Firma tarafından Üsküp İkinci Teknoloji ve Sanayi Bölgesi’nde kurulan fabrika deneme üretimine başlamıştır.

Mersin’de yerleşik “Teknopanel A.Ş.” isimli sandviç panel ve ısı yalıtım ürünleri üreticisi firma da Üsküp Birinci Teknoloji ve Sanayi Bölgesi’nde 16 milyon Avro tutarında bir yatırım yapmaktadır. Firma, 2022 yılı sonlarında inşaatına başladığı 8 bin ve 5 bin metrekare büyüklüğündeki iki ayrı kapalı alanda gerçekleştireceği üretim için ilk aşamada 120 kişi istihdam etmeyi planlamaktadır.

“İntekar Yapı” ve “Silahtaroğlu Grup” isimli Türk firmaları, 2020 yılından itibaren gerçekleştirdikleri girişimler neticesinde Makedonya’nın Negotino bölgesinde, sermayesi Makedonya devletine ait eski bir elektrik kablosu fabrikasını satın alarak modernizasyonunu gerçekleştirmiştir. Adı geçen firmalarımız tarafından yaklaşık 6,5 milyon Avro tutarında bir yatırımla kurulan “İntekar Global Korporation Doo Gostivar” isimli firma, “Inka Cable Negotino” markası ile Ekim 2022’den itibaren üretim faaliyetlerine başlamış bulunmaktadır.

Yenilenebilir enerji projeleri alanında faaliyet gösteren İstanbul’da yerleşik Fortis Enerji Elektrik Üretim A.Ş. isimli firma, Kırçova ili Oslomej Bölgesinde kurulacak toplam 100 MW kapasiteli güneş enerjisi santralinin 50 MW’lık bölümünün yapımı için 16 Nisan 2021 tarihinde düzenlenen ihaleyi kazanmıştır. Firma, yaklaşık 40 milyon Avro yatırım bedelli güneş enerjisi santralinin yapımını 2022 yılsonu itibarıyla tamamlamıştır. Firma, sonrasındaki 35 yıl boyunca santralin işletilmesini de üstlenecektir. 

Aydın’da yerleşik “Kaltun Enerji” isimli firmamız ise ülkenin güneyindeki Demir Kapı ve Gevgeli bölgelerinde toplam 44 MW kapasiteli rüzgâr enerjisi santralinin yapımını üstlenmiş bulunmaktadır. Söz konusu projenin yatırım bedeli 60 milyon Avro’nun üzerinde olup, 2023 yılı sonlarında tamamlanması planlanan 12 türbinli santral, sonraki 20 yıl boyunca firmamız tarafından işletilecektir. Kaltun Enerji’nin kuracağı rüzgâr enerjisi santralinin elektrifikasyon ve otomasyon işlerinin yapımı (tasarım, mühendislik, tedarik, montaj, test ve devreye alma), 7,6 milyon Avro bedelle İstanbul merkezli “YEO Teknoloji Enerji ve Endüstri A.Ş.” isimli firma tarafından gerçekleştirilecektir.

Öte yandan, Kuzey Makedonya’da yerleşik bazı firmalarımızın faaliyetleri aşağıda özetlenmektedir:

Cevahir Gurup:  Cevahir Gurup şirketleri tarafından başkent Üsküp’te inşa edilen brüt 282 bin metrekare inşaat alanı olan “Sky City” projesi, toplamda dört kule şeklinde, 1.376 adet daire ve bir AVM’yi içermektedir. Hâlihazırda A-B-C blokları oturuma açılmış olup, D blok ile AVM inşaatlarının 2023 yılı yaz aylarında tamamlanması hedeflenmektedir. Cevahir Gurup tarafından gerçekleştirilecek bir diğer konut projesi olan “Sun City”nin ilk etabının 18 bin metrekare alanda, sonraki etaplarının ise brüt 250 bin metrekare büyüklüğe kadar ulaşabilen bir alanda gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje kapsamında, zemin düzeltme, yol vb. altyapı çalışmaları tamamlanmış; üstyapı inşaatına ise henüz başlanmamıştır.

Limak İnşaat: Limak İnşaat tarafından geliştirilen, Üsküp şehir merkezinde 330 bin metrekare brüt alana sahip “Diamond of Skopje” isimli proje kapsamında, Makedonya Bulvarı alt geçit olarak düzenlenmiş; geçit üzerinde AVM, otel, ofis ve rezidans blokları tasarlanmıştır. Yaklaşık 300 milyon Avro yatırım bedeli olan projenin tamamlanmasına kadar geçecek sürede 1 milyar Avro’ya ulaşan bir pozitif dışsal ekonomi oluşturması beklenmektedir. Projenin ilk etabı olarak 2017 yılında başlayan otel inşaatı tamamlanmış ve tesis, “Limak Skopje Luxury Hotel” adıyla hizmet vermeye başlamıştır. Projenin ikinci etabı olan AVM ve konut kısmının inşaat çalışmalarının 2023 yılının ikinci yarısında tamamlanması hedeflenmektedir.

TAV Havalimanları: TAV firması, Kuzey Makedonya’nın “Üsküp Büyük İskender Havalimanı” ile “Ohri Aziz Pavlus Havalimanı”nın yapım ve işletmesini 1 Mart 2011 tarihinde devralmıştır. Her iki havalimanında başlatılan genişletme ve yenileme çalışmaları TAV tarafından hızlıca yürütülerek, Ohri Havalimanı 2011 yaz sezonuna, Üsküp Havalimanı ise Kuzey Makedonya’nın 8 Eylül 2011 tarihindeki 20. Bağımsızlık Gününe yetiştirilmiştir. Firma, %70’i TAV çalışanları olmak üzere, 1.100 kişiye istihdam sağlamaktadır. Üsküp ve Ohri Havalimanlarının 2009’da 640 bin olan toplam yolcu sayısı, TAV firmasının yönetiminde her yıl artış göstermiş ve 2019 yılı sonunda 2,7 milyona ulaşmıştır. Üsküp Havalimanı, Uluslararası Havalimanları Konseyi (Airports Council International) tarafından 2022 yılında sekizinci kez Avrupa’nın kendi kategorisinde en başarılı havalimanı seçilmiştir.

Halkbank: Kuzey Makedonya bankacılık sektöründe 1999 yılından itibaren faaliyet gösteren Ziraat Bankası 2012 yılında tüm aktif ve pasifi, şubeleri ve personeliyle (17,5 milyon Avro sermayesi, 4 şubesi, 65 çalışanı) birlikte 1 Ekim 2012 tarihinde Halk Bankası tarafından satın alınmış ve ismi “Halkbank AD Skopje” olarak değiştirilmiştir. Kuzey Makedonya’da hızla büyüyerek ülkenin beşinci büyük bankası konumuna gelen Halkbank, 2022 yılsonu itibarıyla 45 şubesi ve 710 çalışanı ile hizmet vermektedir. Öte yandan, Halk Sigorta, 2018 yılında Nova Insurance firmasını satın alarak “Halk Insurance” adıyla Kuzey Makedonya sigortacılık piyasasına giriş yapmıştır.

Sütaş: Ülkemizin önde gelen süt ve süt ürünleri üreticisi Sütaş, Nisan 2012’de Üsküp yakınlarındaki “Swedmilk” süt fabrikasını satın almış ve modernleştirme yatırımları yaparak süt, yoğurt, ayran ve beyaz peynir üretimine başlamıştır. Sütaş, Kuzey Makedonya’daki pazar payını artırabilmek için yerel ve bölgesel rakiplerle yoğun bir rekabet içerisindedir. Firma, Kuzey Makedonya’daki tesisinde kaşar peyniri ve diğer süt ürünlerinin üretimine yönelik yatırımların yanı sıra süt ihtiyacını temin edecek hayvancılık yatırımları planlamaktadır. 

Acıbadem-Sistina Hastanesi: Acıbadem Hastaneleri, Üsküp’te Sistina Grup’a ait hastaneye 2013 yılında %50 ortak olarak Kuzey Makedonya sağlık pazarına girmiştir. Ortaklık sonrasında ilave üniteler açılması ve işletme sisteminin Acıbadem kurallarına göre geliştirilmesine yönelik yatırımlar yapılması sonucunda ülkenin genel nitelikli en modern hastanesi olmuştur. Hastane, 2016 yılında JCI (Joint Commission International) tarafından akredite edilmiştir. Hastane bünyesindeki çocuk polikliniği, yapılan ilave yatırımlarla genişletilmiş ve Eylül 2020’den itibaren genel nitelikli bir çocuk hastanesine dönüştürülmüştür. Acıbadem-Sistina Çocuk Hastanesinde Kuzey Makedonya’daki ilk ve tek çocuk kalp hastalıkları tedavi ünitesi de yer almaktadır. Hastane, Kosova’dan gelen çok sayıda hastaya da hizmet vermektedir.

Sante Plus Hastaneleri: İstanbul merkezli Sante Plus Hastaneler Grubunun Üsküp’te üç adet hastanesi bulunmaktadır. Üsküp’teki ilk hastane ağırlıklı olarak kadın hastalıkları ve doğum, infertilite tedavisi ve tüp bebek branşlarına odaklanmıştır. Aynı zamanda ortopedi branşına özel düzenlenmiş ameliyathanesi de bulunan hastane, hem bölge halkına hem komşu ülkelerden gelen hastalara hizmet vermektedir. Üsküp’teki ikinci hastane ise check-up kliniği, iç hastalıkları, KBB, göz hastalıkları, dermatoloji, ağız ve çene cerrahisi, iş sağlığı gibi çeşitli branşlarda tedavi imkânları sunmaktadır. Yakın zamanda Sante Plus Hastaneler Grubu bünyesine katılan “European Eye Hospital” ise Nisan 2011’de faaliyete geçmiştir. Kuzey Makedonya ve çevre ülkelerin en modern tesisi olarak 12 milyon ABD Doları değerinde bir yatırımla kurulan göz hastanesi, 15.000 muayene/ay kapasitesiyle aralarında Türk doktorların da bulunduğu 54 personelle hizmet vermektedir. 

Fimar Mermer: Sivas merkezli Fimar Holding kuruluşu olan Fimar Balkan firması 2016 yılından bu yana Prilep şehrinde mermer ocakları işletmektedir. Kuzey Makedonya’daki toplam yatırım tutarı 40 milyon Avro’ya ulaşan firmada 196 kişiye istihdam sağlanmaktadır. Firmanın Kuzey Makedonya’daki mermer üretiminin %95’i Selanik Limanı üzerinden dünyanın farklı noktalarına ihraç edilmektedir. 

Uluslararası Balkan Üniversitesi: Üniversite, 2006 yılında eğitime başlamış olup, 2017 yılında Shanghai Ranking Consultancy tarafından Kuzey Makedonya’nın en iyi eğitim veren üniversitesi seçilme başarısını göstermiştir. Üniversitenin 5.000 öğrenci kapasiteli yeni yerleşkesi 2018 yılı sonbahar dönemi itibarıyla eğitime açılmıştır.